Đàng Thánh Giá hay Đường Thánh Giá(Latinh: Via Crucis) là một loạt gồm mười bốn hình ảnh nghệ thuật, thường là điêu khắc, mô tả diễn tiến Cuộc thương khó của Chúa Giêsu, từ khi Người bị kết án đến khi bị đóng đinh trên thập giá và cuối cùng là an táng trong hầm mộ.
Thánh Giá được thể hiện qua hình thức tôn thờ bằng cách đi chuyển đến từng chặng (từng hình ảnh) theo thứ tự rồi đọc kinh nguyện và suy tư tương ứng với sự kiện tại chặng đó. Đàng Thánh Giá thường được cử hành vào các ngày Thứ Sáu trong tuần (đặc biệt là Mùa Chay, đó là ngày Chúa Giêsu chịu chết).
Tuy nhiên, lịch sử hình thành hình thức đạo đức này đã bắt đầu từ rất sớm, khi các người hành hương đầu tiên được công khai tới Giêrusalem và đi theo bước chân Chúa Giêsu trong ngày thứ Sáu Tuần thánh.
Sau 250 năm bị cấm cách, năm 313 Hoàng đế Constantinô cho phép người Kitô giáo được công khai thờ phượng Chúa trong toàn cõi Đế quốc Roma. Năm 335 ông xây Nhà thờ Mồ Thánh trên địa điểm tương truyền là ngôi mộ Chúa Giêsu. Không bao lâu sau khi khánh thành, đã bắt đầu có những cuộc rước của người hành hương tới ngôi thánh đường này, nhất là trong Tuần Thánh.
Một phụ nữ tên là Egeria, từ nước Pháp hành hương tới đây, đã mô tả một trong những cuộc hành hương như thế xảy ra vào thế kỷ thứ IV: Giám mục Giêrusalem và khoảng 200 khách hành hương bắt đầu “ngay từ lúc có tiếng gà gáy sáng đầu tiên” tại địa điểm Chúa Giêsu hấp hối vào đêm thứ Năm Tuần thánh. Họ đọc một kinh, hát một bài thánh ca và nghe một đoạn sách Tin mừng, sau đó đi tới vườn Giếtsêmani, và cứ tiếp tục như thế.
Bà Egeria viết: Họ tiếp tục đi tới Giêrusalem, “đến cửa thành vào khoảng thời gian người ta trông rõ được mặt nhau, và từ đó đi thẳng đến trung tâm thành phố. Mọi người, lớn nhỏ, giàu nghèo, tất cả đều tề tựu tại đó, vì vào ngày đặc biệt này, không ai bỏ qua cuộc canh thức cho đến sáng.”
Những khách hành hương thường đi theo một con đường đã định sẵn, từ những khu hoang phế của đồn Antonia, nơi Philatô đặt sảnh đường xử án, cho đến Nhà thờ Mồ thánh. Con đường đi qua Thành cổ Giêrusalem đó được mọi người công nhận là con đường Chúa Giêsu đã đi trong cuộc tử nạn, và đến nay vẫn giữ nguyên như thế. Con đường này được gọi là Via Dolorosa, từ ngữ tiếng Latinh có nghĩa là “Con đường đau khổ.”
Những chặng dừng chân trên con đường này được đặt ra để ghi nhớ những sự việc đặc biệt xảy ra trong hành trình đi tới núi Sọ. Ở nhiều chỗ, người hành hương chỉ phỏng đoán vị trí nơi chỗ xảy ra sự việc mà thôi, vì trong thực tế, Giêrusalem đã bị quân lính Roma phá hủy hoàn toàn vào năm 70.
Những người hành hương trở về nhà, đem theo dầu từ những ngọn đèn đã thắp quanh mồ Chúa Giêsu và những di vật từ các nơi Thánh, và đôi lúc họ cố xây dựng lại tại châu Âu những gì họ đã chứng kiến nơi Đất Thánh. Người Hồi giáo chiếm cứ Palestine vào thế kỷ thứ VII, đã làm cho những ngôi đền thánh như thế có ý nghĩa hơn bởi vì việc đi hành hương tới Thánh Địa vào thời gian đó rất là nguy hiểm.
Truyền thống Đàng Thánh Giá bắt nguồn từ Thánh Phanxicô thành Assisi. Và lòng tôn sùng Chặng đường Thánh giá bắt đầu sốt sắng từ năm 1342, khi các tu sĩ Dòng Phanxicô được trao nhiệm vụ coi sóc các địa điểm linh thiêng nơi Đất Thánh. Từ đó lòng sùng kính này gắn liền chặt chẽ với các tu sĩ Dòng Thánh Phanxicô; trong nhiều năm luật Giáo hội yêu cầu bộ tượng Đường Thánh giá khi có thể, phải được một tu sĩ Dòng Phanxicô làm phép.
Con số những chặng đường Thánh giá cũng khác biệt nhiều, có những cuốn sách kinh ngày xưa ghi ra tới 37 chặng. Từ ngữ “chặng hay nơi” dùng để mô tả Con đường Thánh giá, được sử dụng lần đầu tiên là trong câu truyện kể của một khách hành hương người nước Anh tên là William Wey, ông đến viếng Đất Thánh hai lần vào thế kỷ XV.
Tranh ảnh mô tả những sự việc trong các chặng đường Thánh giá chỉ phổ biến trong các nhà thờ mãi tới năm 1686, khi Đức Giáo hoàng Innocent XI cho phép các tu sĩ Dòng Phanxicô được trưng bầy các tranh cảnh như thế trong những nhà thờ của dòng này. ĐGH cũng tuyên bố rằng tất cả những ân xá ban cho người đi viếng các nơi thánh thiêng ở Thánh Địa cũng được áp dụng cho tu sĩ Phanxicô hay giáo dân liên hệ với dòng này, khi họ viếng các chặng đường Thánh giá đặt trong thánh đường.
Năm 1726 Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XIII mở rộng đặc ân đó cho tất cả mọi người tín hữu. Năm năm sau, Đức giáo hoàng Clementê XII cho phép tất cả mọi nhà thờ được đặt các chặng đường Thánh giá và ấn định con số là 14 chặng, áp dụng kể từ đó cho đến nay. Trong những năm gần đây, nhiều nhà thờ đã đặt thêm sự Phục sinh của Chúa làm chặng thứ 15. Năm 1742, Đức giáo hoàng Bênêđictô XIV đã đặc biệt thúc giục mọi nhà thờ nên làm phong phú thánh điện bằng các chặng đường Thánh giá.
Hai tu sĩ Dòng Phanxicô trong thời kỳ này đã hoạt động tích cực để ước nguyện của các vị giáo hoàng được phổ biến khắp nơi. Thánh Leonard thuộc Port-Maurice đã đặt các chặng đường Thánh giá tại hơn 500 nhà thờ ở nước Ý. Còn thánh Alphongsô Ligori năm 1787 đã viết ra bản kinh các chặng đường Thánh giá mà đa số chúng ta đều biết vì được dùng trong hầu hết các giáo đường vào thế kỷ XIX và XX.
Tại các nhà thờ Công giáo, việc đi các chặng đường Thánh giá vào những ngày thứ Sáu trong Mùa Chay đã trở thành thông lệ. Nhiều nhà thờ còn cử hành hai lần, một vào buổi chiều, thường dành cho học sinh, và một vào buổi tối. Nơi một số nhà thờ Tin Lành, đặc biệt là các chi phái Episcopal và Lutheran, cũng đi các chặng đường Thánh giá như là một hoạt động trong Mùa Chay, nhất là vào ngày thứ Sáu Tuần Thánh.
Cũng các tu sĩ Dòng Phanxicô đã có truyền thống lâu đời trong việc cử hành các chặng đường Thánh giá tại Giác đấu trường Colosseum vào những ngày thứ Sáu. Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II xem đây là một nghi thức trong ngày thứ Sáu Tuần thánh hàng năm. Chính ngài đã vác một cây Thánh giá đi suốt các chặng, cho đến khi tuổi già sức yếu và bệnh tật không cho phép ngài làm được. Năm 2005, chỉ còn ít ngày trước khi qua đời, ngài vẫn duy trì việc suy niệm các chặng đường Thánh giá trong ngôi nhà nguyện riêng ở Vatican.
Bài: Sưu tầm & Biên tập
